جابر بن سمیّن (مفردات‌نهج‌البلاغه)جابر بن سمیّن یکی از مفردات نهج البلاغه، نام شخصیتی است که حضرت علی (علیه‌السلام) در بیانی خطاب به او از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیاین واژه در نهج البلاغه، به معنای شخصی به‌نام «جابر بن سمیّن» آمده است. ۲ - کاربردهانام او در شعری که امام (علیه‌السلام) در خطبه شقشقیه، به آن تمثّل نموده، آمده است. چراکه آن حضرت درباره مرگ ابوبکر و خلافت عمر می‌فرماید: «حتّی مضی الاوّل لسبیله فادلی بها الی ابن الخطاب بعده • • • شتّان ما یومی علی کورها و یوم حیّان اخی جابر، «فیا عجبا بینا هو یستقیلها فی حیاته، اذ عقدها لآخر بعد وفاته؛ چون ابوبکر خواست از دنیا برود، خلافت را بعد از خود به عمر بن الخطاب داد؛ متفاوت است دو روز من، روزی که بر جهاز شتر در بیابان بودم و روزی که در کنار حیّان برادر جابر قرار داشتم. (یعنی این دو روز یکی نیستند در اوّلی در فشار و در دومی در راحت بودم). » یعنی عجیب است که ابوبکر در زمان حیات خویش می‌گفت: «اقیلونی فلست بخیرکم؛ خلافت را از من بگیرید، بیعت خود را پس بگیرد، من بهترین شما نیستم.» ولی بعد از خودش آن‌را به دیگری عقد کرد و تحویلش داد. بنابراین، این شعر مال اعشی میمون بن بصیر بن قیس است که وی از ندیمان و هم پیاله‌های حیّان برادر جابر بود که با وی عیش و نوش می‌کرد، که او چنین می‌گوید: «چقدر متفاوت است دو روز من • • • روزی که در هوای آتشین روی این ناقه در بیابان‌ها سرگردان هستم و روزی که در نزد حیان مشغول عیش و نوش می‌شوم.» شارحان نهج البلاغه در وجه استشهاد با این شعر مباحثی مطرح کرده‌اند، که می‌توان به این موارد اشاره نمود: ۲.۱ - دیدگاه ابنمیثمابن میثم از مرحوم علم الهدی نقل کرده است که منظور از «یوم حیّان» حال ابوبکر و عمر است که هر دو به مراد خود رسیدند و مراد از «یومی علی کورها» خود آن حضرت (علیه‌السلام) است که در زمان هر دو، در فشار بود. آنگاه ابن میثم در ادامه آورده است: شاید مراد از «یوم حیّان» حال آن حضرت (علیه‌السلام) در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) و از «یومی...» حال وی در زمان شیخین باشد که در زمان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) پیوسته در اوج کمال بود و در دوره شیخین در زحمت و فشار! ۲.۲ - دیدگاه نگارندهبه احتمال قوی منظور امام (علیه‌السلام) نحوه فشارها و کثرت آن‌ها در زمان عمر، است. چنان‌که از وصف حالات عمر (در ایاّم خلافت) معلوم می‌شود. ۲.۳ - دیدگاه محمدعبدهوی معتقد است وجه مشابهت با کمی دقّت معلوم می‌شود؛ که به دیدگاه نگارنده نزدیکتر است. ۲.۴ - دیدگاه ابن ابی الحدیدمراد از این شعر آن است که در دوران هر دو: خلافت از دستم رفت؛ ولی آن دو روز متفاوت است زیرا در زمان ابوبکر بنیان و ارکان خلافت سست بود، ولی در عصر عمر روی قاعده در آمد و دارای ثبات و نظم گردید. با این تفسیر: منظور امام تعریف و تحسین عمر می‌شود با وجود آن‌که، آن حضرت (علیه‌السلام) بعد از این کلام، وضع عمر را بسیار بد و خطرناک ترسیم کرده و می‌فرماید: «فصیّرها فی حوزة خشناء یغلظ کلمها و یخشن مسّها...» ۳ - پانویس۴ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جابر»، ص۱۹۷-۱۹۸. رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نهج البلاغه
|